Âm nhạc có ảnh hưởng đến đời sống
con người. Các nghiên cứu đã chỉ ra, âm
nhạc, đặc biệt là
nhạc giao hưởng có tác
dụng tốt, kích thích sự phát triển
trí não. Do đó
người ta khuyên cho trẻ nghe nhạc để phát triển trí tuệ của chúng. Trong
chiến tranh, âm nhạc được cho là sức mạnh tinh thần cho đồng đội:
"tiếng hát át tiếng bom". Chỉ trong giây lát, âm nhạc có thể làm cho con
người chuyển đổi từ trạng thái này sang trạng thái khác, ví dụ như vui,
buồn, phấn chấn... Chính vì lý do này mà có một số thể loại nhạc trước
đây đã bị cấm lưu hành vì lý do "làm chùn bước chiến sĩ". Người ta cũng
cho rằng âm nhạc làm dịu tâm thần. Một liệu pháp chữa bệnh được áp dụng
kết hợp cho các
bệnh nhân
tầm thần là dùng âm nhạc làm giảm các cơn phấn khích, đưa người
bệnh vào trạng thái buồn ngủ.
Trước đây, nhất là trong thời đại
La Mã, các chiến binh trước khi ra trận thường
được nghe các khúc nhạc mạnh mẽ mang tích chất cỗ vũ, khích lệ để họ lấy
đuợc
tinh thần chiến đấu dũng cảm. Khi giao tranh, để cổ vũ cho tinh thần
binh sỹ người ta
cũng thường đánh trống, khua chiêng một cách dồn dập để các chiến binh
xông lên.
Giai đoạn cuối của các cuộc giao tranh giữa
Hán và
Sở,
Trương Lương là một nhà chính trị, tư tưởng
kiệt xuất thời đó cũng đã dùng tiêu để thổi một khúc nhạc dưới ánh trăng
bạc, khiến hàng vạn quân Sở do
Hạng
Vũ chỉ huy bỏ trốn và đầu hàng
Hàn
Tín làm quân của hai bên không bị đổ máu quá nhiều.
Ở Hy lạp cổ đại, từ âm nhạc thoạt tiên ám chỉ tới mọi hình thức nghệ
thuật do chín Nữ thần nghệ thuật điều khiển. Tuy nhiên, với tư cách một
thuật ngữ riêng biệt, âm nhạc hàm nghĩa nghệ thuật ca hát và nhảy múa,
và gắn chặt với thơ ca và những diễn xuất sân khấu. Đối với các triết
gia Hy Lạp, âm nhạc trong nghĩa này là sự biểu hiện cụ thể của trật tự
hoặc hỗn độn hiện diện trong vũ trụ và trong linh hồn của con người.
Đối với họ, toán học và thiên văn học cũng là những nghệ thuật thuộc âm
nhạc, và họ nói về một thứ âm nhạc của mọi địa hạt cũng như của âm
thanh.
Âm nhạc do đó đóng vai trò quan trọng trong chương trình giáo dục của ở
thành phố Athens, Hy Lạp. Nếu việc giáo dục văn học trau dồi trí tuệ, và
thể dục phát triển thể chất thì âm nhạc trau dồi cảm xúc và đức hạnh.
Chương trình giáo dục do Plato đề nghị cho nước cộng hòa lý tưởng của
ông, ông ấn định cho âm nhạc chức năng giáo dục đào đức này.
Plato biện luận rằng sự hài hòa và nhịp điệu âm nhạc mô phỏng những hình
mẫu cơ bản của vũ trụ và linh hồn. Theo ông, một đứa trẻ đang lớn chịu
ảnh hưởng bởi những giai điệu nó nghe cho nên nó bắt đầu có những đặc
điểm cảm nghĩ và tính cách được thể hiện bởi những giai điệu ấy. Một vài
kiểu âm nhạc nào đó làm nảy sinh sự thanh nhã, điều độ, dũng cảm, và
những đức tính khác. Những kiểu âm nhạc nào đó gây ra sự vụng về, vô độ,
hèn nhát, và những tật xấu khác. Như thế âm nhạc làm cho tâm hồn giống
những gì thể dục làm cho thân xác.
Plato viết, “ việc đào tọa thẩm âm là một công cụ hiệu lực hơn bất kỳ
công cụ nào khác, bởi vì nhịp điệu và sự hài hòa tì thấy đường đi vào
những nơi bí mật của linh hồn, chúng bám riết ở đó, mang theo sự thanh
nhã, và lam cho linh hòn của người nào được giáo dục đứng đắn trở nên
thanh nhã; hay làm cho linh hồn của người nào đó được giáo dục tồi trở
nên không nhã nhặn… người nào nhận được sự giáo dục đích thực của con
người bên trong này sẽ lĩnh hội một cách sắc sảo nhấ những thiếu sót và
những lỗi lầm trong nghệ thuật và tự nhiên, và với một khiếu thẩm mỹ
thực thụ… trong thời tuổi trẻ của mình, ngay cả trước khi anh to có thể
biết được vì sao; khi trưởng thành anh ta sẽ nhận ra và chào mừng người
bạn mà sự giáo dục của mình đã khiến cho người ấy trở nên quen thuộc”.
Aristotle thừa nhận tầm quan trọng của âm nhạc như một phương tiên giáo
dục đạo đức, nhưng ông cũng nhấn mạnh những giá trị thẩm mỹ và tâm lý
của âm nhạc. Theo ông, âm nhạc là nghệ thuật đặc biệt thích hợp với việc
giáo dục được đức vì khả năng độc đáo mô phỏng những phẩm chất đạo đức
của nó. Nhưng nó cũng quan trọng bởi vì nó mang đến hạnh phúc và thư
giãn và trên bình diện cao hơn, là niềm vui trí tuệ trong lúc thư thả
như một phần của sự giáo dục khai phóng. Sau cùng, âm nhạc thực hiện
việc thanh tẩy, hay chức năng chữa trị, trong việc đánh thức và biểu lộ
những cảm cúc thương xót, sợ hãi và hăng hái.
Aristotle khẳng định rằng thưởng thức âm nhạc đòi hỏi ít nhiều kỹ năng
trong biệc trình diễn âm nhạc. Vì lý do đó, trẻ con nên được dạy chơi
các nhạc cụ. Tuy nhiên, đây phỉa là sự giáo dục khai phóng, chứ không
phải giáo dục nghề nghiệp trong âm nhạc. Người học sẽ học chơi các nhạc
cụ chỉ để biết nhạc hay là gì và để ham thích nó, chứ không phải để thủ
đắc kỹ năng của một nghệ sỹ bậc thầy.
Trong số các triết gia hiện đại, Immanuel Kant xếp am nhạc dưới thơ, hội
họa và các nghệ thuật khác, bởi vì nó tùy thuộc vào trò chơi của cảm
giác hơn là những ý tưởng và hình thức khách quan. Ông xếp âm nhạc cao
hơn trong sự thích thú và dễ chịu tức thì, nhưng thấp trên thang độ của
văn hóa tinh thần. Schopenhauer và Nietzsche, tría lại, xếp âm nhạc cao
nhất trong số cá nghệ thuật chỉ vì lý do là nó diễn tả những thực tại
sâu xa mà các nghệ thuật khác không thể diễn tả được.
Sun Apr 04, 2010 6:13 pm